سه گنبد، بنایی به استواری بیش از هشت قرن
آثار تاریخی یکی از میراث گرانبهای هر کشور محسوب می‌شود، که تحلیلگران، تاریخ و فرهنگ اصیل هر کشوری را با ارزیابی آثار تاریخی آن به دست می‌آورند؛ علاوه بر این مورد طی سالهای اخیر توجه ویژه‌ای نیز برای دخیل کردن آثار تاریخی در مسائل اقتصادی از سوی کشورهای مختلف به عمل آمده به طوری که تعدادی از این کشورها منبع اصلی تامین بودجه خود را از طریق همین جذب توریسم به مناطق تاریخی تامین می‌کنند. به گزارش ایسنا، منطقه آذربایجان‌غربی، ایران دارای آثار و مناطق تاریخی بی نظیری است که با کم لطفی در شناساندن آن در عرصه‌های بین المللی حتی داخلی همراه است. به طوری که اگر به اندازه نصف آثار تاریخی موجود در ایران این آثار در کشوری فرصت شناس در مسائل اقتصادی، قرار داشت، شاید بتوان گفت درآمد حاصل از آن می‌توانست بر درآمد حاصل از نفت کشور نیز پیشی بگیرد. آثار تاریخی بی‌نظیر و منحصر بفرد آذربایجان غربی نیز از این قضیه مستثنی نیست به طوریکه نه تنها برای شناساندن آن در عرصه‌های بین المللی اقدامی تاثیر گذار صورت نگرفته بلکه افرادی نیز هستند که حتی آثار تاریخی مربوط به شهر خود را نیز نمی شناسند. یکی از همین آثار تاریخی که قدمت چند صد ساله داشته و با بی مهری رو به رو است، بنای سه گنبد ارومیه می‌باشد؛ این بنای تاریخی در گوشه جنوب شرقی شهر و در یکی از کوچه‌های منشعب از خیابان استاد برزگر قرار گرفته است. در سالهای گذشته اطراف بنا خالی از سکنه بوده ولی طی 30 سال اخیر به دلیل توسعه شهر، این بنای قدیمی در بین ساختمان‌های مسکونی محصور گردیده است. بنای تاریخی سه گنبد عبارت است از سکوی بلندی که به شکل استوانه و مدور ساخته شده است، قطر بنا 5 متر و ارتفاع آن 13 متر می‌باشد، ساختمان فعلی دو طبقه است و در چهار سمت آن دریچه‌هایی وجود دارد، طبقه اول به نام سردابه خوانده می‌شود که دارای پوششی قوس دار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا می‌شود. درب کوچک طبقه اول 1.70 متر ارتفاع دارد. طبقه دوم که اطاق مقبره خوانده می‌شود دارای دری به ارتفاع 2.50 متر است، به عبارت دیگر، بنای استوانه‌ای شکل مدور، دارای دخمه ایست که قسمت فوقانی آن را به وسیله آجر تبدیل به بنایی شامل اطاق مقبره کرده‌اند و مدخل آن در یک قالب معماری پر نقش و نگار محاط شده و در بدنه استوانه‌ای برج تعبیه شده است؛ درگاه ورودی آن در میان طاق‌های سطحی واقع شده و از لحاظ معماری زینت خاصی به آن بخشیده است. سقف اصلی گنبد و دیوارهای آن تماماً سالم و بر جا می‌باشد. طبقه دوم بنا مانند سایر مقادیر دوره سلجوقی بر روی سردابه احداث شده است. تزئینات سر در ورودی مقبره در نوع خود کم نظیر می‌باشد و به صورت قطعات سنگ و گچ با نقوش هندسی و کتیبه به خط کوفی تزئین شده است. مصالح قسمت‌های تحتانی بنا تا ارتفاع حدود 3.6 متر از سنگ‌های تراش خاکستری رنگ ساخته شده و از این قسمت به بالا تمام مصالح بنا از آجرهای چهار گوش می باشد. این اثر با شماره 242 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و از سال 1348 تعمیراتی در آن به عمل آمده است. از جمله مرمت و حفاظت‌های انجام شده توسط سازمان میراث فرهنگی برای این بنا می‌توان به عایق کاری و اجرای آجر فرش پشت بام، بند کشی کامل نمای آجر مقبره، احیای پوشش از بین رفته سردابه و محوطه سازی و اجرای سنگ فرش به صورت قلوه‌چین اشاره کرد. در این رابطه "جلیل رستم پور" معاون سازمان میراث فرهنگی آذربایجان‌غربی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهارکرد: محوطه سه گنبد اولین موزه سنگ استان است. وی افزود: محوطه بنای سه گنبد ارومیه اکنون موزه سنگ کتیبه‌ها است که مولاژها، مجسمه‌ها و سنگ کتیبه‌هایی که از مناطق مختلف کشف شده در آن نگهداری می شود. وی ادامه داد: سنگ اصلی این مولاژها در موزه ارومیه نگهداری می شود. وی با بیان اینکه، مقبره یا برج آجری سه گنبد متعلق به قرن ششم هجری بوده و در مدخل بنا سه کتیبه به خط کوفی باقی مانده است، گفت: برخی از مورخین عقیده دارند که این بنا به جای آتشکده‌ای از دورهٔ ساسانی احداث شده است، ولی هیچ‌گونه سند معتبری مبنی بر صحت ادعای خود ندارند. وی ادامه داد: از سوی دیگر در مدخل بنا، سه کتیبه به خط کوفی است که آن‌را از سنگ تراشیده‌اند و در پایان کتیبه، محرم سال ۵۸۰ هجری قمری خوانده می‌شود، از این رو شاید بتوان مقبره یا برج آجری سه گنبد را متعلق به قرن ششم هجری قمری دانست. رستم پور با اشاره به اینکه، طبق این کتیبه این بنا به دستور یکی از امرای سلجوقی به نام شیث قاطه المظفری ساخته شده است، اظهار کرد: از نظر معماری این بنا با مقابر قرن ششم هجری قمری به خصوص مقابر مراغه و سایر مقبره‌های دوره‌های سلجوقی مشابهت فراوانی دارد. امیدواریم مسوولان اقدامات مناسبی در رابطه با شناساندن این آثار تاریخی ارزشمند در عرصه بین الملل برای جذب صنعت توریسم خارجی به عمل برسانند، چراکه درآمد حاصل از گردشگران داخلی همان برداشتن پول از یک جیب و گذاشتن آن در جیب دیگری است. گزارش از خبرنگار ایسنا: شاهین علفی